Yutma güçlüğü tıbbi terminolojide disfaji olarak adlandırılan ve sıklıkla yaşlılarda görülen bir şikayettir. Gıdaların yutulmasında güçlükler, takılma hissi ve yutma sırasında ağrı olabilir.

Neden olur?

Yutma işlemi lokmanın ağıza alınması ile başlar ve yiyeceğin mideye ulaşması ile son bulur. Yemeğin ağıza alınması tükürük ile teması ve çiğnenmesi ile başlayan yutma işlemi dil ve yanak yardımı ile lokmanın geriye doğru yönlendirilmesi ile devam eder ve yemek borusuna yiyeceğin aktarılması ve mideye geçişi ile sonlanır. Dolayısıyla tükürüğü azaltan hastalıklar ve ilaçlar, diş problemleri, ağız içinde oluşan yara ve kitleler, yemek borusunun hareketini bozan nörolojik hastalıklar ve yemek borusunu daraltan kitleler, yemeğin mideden yemek borusuna geri kaçışı (reflü) gibi tüm bu sahaların hastalıkları yutma güçlüğüne neden olabilir.

Ne yapmalı, ne zaman doktora başvurmalı?

Nedenine göre katı gıdaları veya sıvı gıdaları yutarken problem oluşabilir. Bazen hastalar hiç yemek yiyemeyecek duruma gelene kadar bu şikayeti önemsemeyebilirler. Ağızda tükürük artışı, boğazda takılma hissi, boğaz ve göğüste yanma, boğazda yabancı cisim veya takılma hissi, yemek borusundan geçişin zorluğuna bağlı yiyeceklerin nefes borusuna kaçması ile oluşan öksürük veya akciğer enfeksiyonu gibi şikayetler olabilir. Yutma güçlüğü uzun devam ederse beslenme yetersizliğine bağlı kilo kaybı oluşur. Bu şikayetler uzun sürerse veya birden fazlası bir arada ise bir kulak burun boğaz uzmanına başvurmak ve yutma işlevine katılan tüm bölgelerin ayrıntılı ve görüntülü olarak muayene edilmesi gerekir.

Tanı için ne yapılmalı?

Öncelikle ayrıntılı kulak burun boğaz muayenesi yapılmalıdır. Endoskopi denilen görüntülü yöntemler kullanılarak dilin gerisi, yutak, gırtlak ve yemek borusunun girişi değerlendirilmelidir. Gerektiğinde ilaçlı yemek borusu filmleri çektirilebilir. Boyunda yemek borusuna bası yapan kitle mevcut ise veya herhangi bir yerde tümöral bir oluşum varsa bilgisayarlı tomografi veya manyetik rezonans görüntüleme kullanılabilir. Gerektiğinde muayene sonunda hasta ilgili diğer branşlara (nöroloji, gastroenteroloji) danışılmalıdır.

Nasıl tedavi edilir?

Öncelikle nedenin bulunması ve tedavisi esastır. İlaç tedavisi, rehabilitasyon veya cerrahi tedaviler gerekli olabilir.

Korunmak için ne yapılmalıdır?

Önemli bir neden bulunamadığında kişinin beslenme alışkanlığını değiştirmesi ile şikayetleri geçebilir. Kolay hazmedilen yiyeceklerin sık ve az yenmesi, alkol ve kafeinden uzak durulması, kilo ve stresin azaltılması, yatmadan iki saat önce yiyecek ve içeceklerin kesilmesi, yatağın eğiminin arttırılması, yutma kaslarının düzgün çalışması için bazı egzersizlerin uygulanması hastayı rahatlatacaktır.